Behandeling van hommelsteken en allergieën

Behandeling van hommelsteken en allergieën

Behandeling van hommelsteken en allergieën

Deze informatie over hommelsteken geeft aanwijzingen voor het verkleinen van de kans op een hommelsteek en over de mogelijke reactie en behandeling na een hommelsteek. Download de poster versie van hommelsteken en allergieën via onderstaande link.

Steken van hommels, wespen of bijen

Hommels komen in veel landen van nature voor. Daarnaast worden hommels en bijen in de land- en tuinbouw ingezet als bestuivers. Er zijn verschillende soorten waarbij de uiterlijke kenmerken, waaronder het kleurpatroon, kunnen verschillen. Over het algemeen zijn hommels groter dan bijen en behaarder dan wespen.

Bij de hommels hebben, net als bij honingbijen en wespen, alleen de koninginnen en werksters een angel. De mannetjes kunnen niet steken. De angel is bedoeld als verdedigingswapen. Tijdens een steek wordt een geringe hoeveelheid gif via de angel in het lichaam gepompt. Bij de mens levert de steek meestal een korte, heftige pijnscheut op, waarna de pijn weer wegtrekt. In uitzonderlijke gevallen (ca. 1%) ontwikkelt zich een allergische reactie tegen het geïnjecteerde gif.
De reactie op een hommelsteek kan per incident verschillen.

De angel van de hommel en de wesp bevat geen weerhaakjes, waardoor de werkster, of koningin, haar angel weer terug kan trekken en eventueel nogmaals kan steken. Bij de honingbij bevat de angel wel weerhaken. Wanneer een honingbij tracht de angel terug te trekken, scheurt dan ook de angel, compleet met gifblaas, van het achterlijf los.

Hoe voorkom je dat hommels steken?

Hommels steken zelden. Wanneer men met hommels in aanraking komt, kan de kans op een hommelsteek verkleind worden door de hommels niet agressief te maken. Allereerst geldt dat men de hommels rustig moet behandelen: Niet naar de hommels slaan, niet tegen de nestkast stoten, de hommels niet vastpakken, etc.

Daarnaast kunnen hommels agressief reageren op een veelheid aan geuren zoals die van alcohol, transpiratie, parfum, geparfumeerde zeep, aftershave en dergelijke. Ook ringen, armbanden en horloges kunnen agressief gedrag opwekken (het gaat daarbij met name om de geur van geoxideerd materiaal tussen huid en ring/armband/horloge/horlogebandje). Hommels worden aangetrokken tot de kleur blauw, waaronder (licht)blauwe kleding. Het dragen van beschermende kleding verkleint de kans op een steek. Hommels kunnen door kleding heen steken.

Gestoken? Mogelijke reacties en behandeling

Lokale (niet-allergische) reactie

Gewoonlijk ontstaat er na de steek, rond de plek van de steek, een zwelling. Dit noemen we een plaatselijke, of ook wel niet-allergische reactie. De plek rond de steek zwelt in dat geval op en wordt rood en jeukerig. Dit kan kort na de steek beginnen, maar meestal na enkele uren. De zwelling/jeuk kan meerdere uren, zelfs dagen aanhouden. In sommige gevallen kan de vlek zich wat verder uitbreiden; vaak duurt het dan ook wat langer voor de reactie weer verdwenen is. Dit noemen we een lokale, of ook wel niet-allergische reactie.

Behandeling een van lokale (niet-allergische) reactie

Medische behandeling is in dit geval niet altijd nodig. Wel kunnen een aantal maatregelen genomen worden om de lokale reactie tot een minimum te beperken; met name wanneer de steek op een gevoelige plek plaatsvond, zoals bijvoorbeeld rond de ogen. Zo snel mogelijk na de steek dient in dat geval een ontstekingsremmend medicijn (bijvoorbeeld acetylsalicylzuur (Aspirine) of ibuprofen) ingenomen te worden. Daarnaast kan men ook koude compressen tegen de plek houden. Verder zijn er een aantal jeukverlichtende zalfjes in de handel (bijvoorbeeld Azaron met als werkzame stof diethyl-m-tuluamide).

In het zeldzame geval dat de steek in de mond- of keelholte plaatsvindt is onmiddellijk vervoer naar het ziekenhuis vereist, aangezien de luchtweg dan geblokkeerd kan raken. In het ziekenhuis worden in een dergelijk geval o.a. corticosteroïden (bijvoorbeeld Prednison) toegediend en wordt de patiënt ter observatie opgenomen.

Allergische reactie

Slechts ongeveer 1% van de bevolking blijkt na herhaalde steken (soms al bij de tweede of derde steek) een allergische, of ook wel genoemd algemene, systemische of anafylactische reactie, te vertonen. Aangezien er bij een allergische reactie antistoffen in het spel komen die bij een vorige steek gevormd werden, kan een allergische reactie niet optreden bij de allereerste steek. Allergische reacties treden meestal in korte tijd na de steek op (binnen enkele seconden tot een half uur).

Er worden bij de allergische reactie 4 gradaties onderscheiden. Deze zijn van 1 tot 4 oplopend in

heftigheid:
Graad 1 - jeukerigheid, roodheid en zwellingen (urticaria, netelroos) over het hele lichaam
Graad 2 - graad 1 verschijnselen, plus darmklachten (overgeven, diarree)
Graad 3 - graad 1 en/of 2 verschijnselen, plus ademhalingsproblemen en/of gevoel van stikken
Graad 4 - graad 1 en/of 2 en/of 3 verschijnselen, plus hartkloppingen, wegraking, anafylactische shock (met duizeligheid, overvloedig zweten en koude rillingen).

Behandeling van een allergische reactie

Neem bij koorts of een graad 1 reactie contact op met de huisarts. Men kan besluiten het nog even aan te kijken. Een observatieperiode in het ziekenhuis is gewenst, aangezien de reactie in de loop van de tijd nog toe kan nemen.

Bij overgeven, maar zeker bij klachten van graad 3 of 4 is onmiddellijk vervoer naar het ziekenhuis vereist.
In geval van een allergische reactie is de toediening van een antihistaminicum (bijvoorbeeld clemastine / Tavegil), enkel te verkrijgen op doktersrecept, zinvol. Dit gaat de zwelling tegen die veroorzaakt wordt door de histamine in het gif. Soms worden ook corticosteroïden (zoals DAF / Dexamethason) voorgeschreven. Bij graad 3 en 4 reacties is het nodig allereerst adrenaline toe te dienen. Adrenaline werkt hartstimulerend, bloedvatvernauwend en luchtwegverwijdend. Adrenaline kan via een adrenaline-auto-injector (bijvoorbeeld een Epipen of Jext) zelf toegediend worden. Een adrenaline-auto-injector kan enkel worden verkregen op doktersrecept, bijvoorbeeld na een eerdere allergische reactie op een hommelsteek. Op bedrijven waar gewerkt wordt met hommels kan, afhankelijk van lokale wetgeving, ook een adrenaline-auto-injector aanwezig zijn.

Toxische reacties

Een toxische reactie kan optreden wanneer men binnen korte tijd vele tientallen steken oploopt. Er kunnen dan algemene reacties optreden in het zenuwstelsel en/of de bloedsomloop (hartritme-, ademhalingsstoornissen). Ook in dit geval moet de persoon naar het ziekenhuis gebracht worden voor observatie en ondersteunende maatregelen.

Hyperventilatie

Naast een heftige allergische reactie (graad 4) kan ook hyperventilatie als gevolg van schrik leiden tot bewusteloosheid. Ook in dat geval is alarmering van de hulpdiensten geboden.

Verhoogde risico’s

Bij gebruik van bepaalde medicijnen, de zogenaamde beta-blokkers, en bij zwangerschap loopt men verhoogde risico's wanneer er als gevolg van een hommelsteek een allergische reactie optreedt.

Leven met een hommelallergie

Indien men een allergische reactie gehad heeft, is het niet zonder meer zo dat er bij een volgende steek weer een allergische reactie optreedt. Met name bij een graad 1 of 2 reactie is die kans klein. De reactie op een hommelsteek kan per incident verschillen. Tegenwoordig kan men een test ondergaan met behulp van gezuiverd hommelgif om vast te stellen of men bij een volgende steek wel of niet allergisch zou reageren. Het gezuiverde gif kan ook gebruikt worden voor een zogenaamde hyposensibilisatiekuur.

Een hyposensibilisatiekuur/immunotherapie tegen het gif van hommels geeft niet noodzakelijk bescherming tegen het gif van honingbijen of wespen. Een dergelijke kuur is erop gericht het lichaam ongevoelig te maken voor hommelgif. Voor mensen die afzien van een hyposensibilisatiekuur bestaat de mogelijkheid op doktersrecept een adrenaline-auto-injector (bijvoorbeeld een Epipen of Jext) te verkrijgen. Dit is een auto-injector die men bij zich draagt en waarmee men na een steek adrenaline inbrengt in de dijspier.
Tests en kuren worden o.a. uitgevoerd door de afdeling AllergologieRdGG (Dr. de Groot), lokatie Diakonessenhuis te Voorburg.

Informatie voor medici

Uitgebreide informatie met betrekking tot de behandeling van allergische reacties door medici is op aanvraag te verkrijgen via Koppert.
Neem voor meer informatie contact op met een allergoloog of internist.

Literatuur
de Groot H. Allergie voor insecten, Huisarts en Wetenschap 2002; 45 (7): 362-7
de Groot H. Allergy to bumble bees. Curr Opin Allergy Clin Immunol 2006; 6: 294-7

Een gedrukte poster met de afbeeldingen is verkrijgbaar bij Koppert. Deze poster is ook beschikbaar als download (URL).
Tip: Noteer op de poster de contactinformatie voor medische hulp en spoedeisende medische hulp.

Deze informatie is uitsluitend bedoeld voor educatieve doeleinden en mag niet worden gebruikt voor het diagnosticeren of behandelen van een gezondheidsprobleem, aangezien deze informatie geen vervanging voor medische zorg is. Als u een gezondheidsprobleem hebt of vermoedt, raadpleeg dan een arts.

Hulp nodig?